Autisme spectrum stoornis (ASS) is een neurobiologische ontwikkelingsstoornis die grotendeels genetisch bepaald is. Hoewel ASS niet te genezen is, kunnen goed afgestemde interventies een grote bijdrage leveren aan de ondersteuning van mensen met ASS. Belangrijk is dat interventies maatwerk zijn, omdat ASS zich op verschillende manieren kan uiten. Bovendien kunnen gedragsproblemen verergeren als de omgeving niet goed aansluit op de behoeften van de persoon (Huskens & Didden, 2002; GGZ standaarden, z.d.).

Hieronder worden verschillende interventies toegelicht die effectief kunnen zijn bij de ondersteuning van mensen met ASS:

Medicatie

Medicatie kan niet worden ingezet om ASS zelf te behandelen, maar speelt een rol bij het verminderen van bijkomende gedragsproblemen zoals angst, hyperactiviteit of concentratieproblemen. Het gebruik van medicatie wordt per individu beoordeeld en afgestemd (Veenhouwer, 2024).

Psycho-educatie

Psycho-educatie is gericht op het vergroten van bewustwording en het verbeteren van het begrip van ASS. Het kan zowel aan de persoon met ASS als aan hun omgeving, zoals ouders, broers, zussen en leerkrachten, worden aangeboden. Deze interventie helpt gedrag te herkennen en begrijpen, en biedt handvatten om met de uitdagingen van ASS om te gaan. Een veelgebruikte methode is Geef me de 5, die specifiek inzicht geeft in hoe mensen met ASS informatie verwerken (GGZ standaarden, z.d.; Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, 2024). Door psycho-educatie kan de omgeving beter worden afgestemd op de behoeften van de persoon met ASS.

Interventies gericht op emotieregulatie

Veel mensen met ASS ervaren uitdagingen in het herkennen en reguleren van emoties. Interventies op dit gebied richten zich op het ondersteunen van de emotionele behoeften van het individu. Voorbeelden van dergelijke interventies zijn:

• Voorspelbaarheid en structuur creëren: Het gebruik van pictogrammen, duidelijke communicatie en het verminderen van onduidelijkheden in situaties kan helpen om meer rust te bieden.
• Omgaan met prikkels: Het verminderen van omgevingsprikkels of het verduidelijken van deze prikkels helpt mensen met ASS beter met hun omgeving om te gaan.
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): Deze therapievorm helpt bij het veranderen van negatieve denkpatronen, het vergroten van begrip voor situaties en het verbeteren van zelfregulatie. CGT kan ook specifiek worden ingezet om om te gaan met prikkels (Spek, Kiep, Wijker & ten Barge, 2021).
• Lichaamsgerichte therapie: Psychomotorische therapie en danstherapie zijn effectief in het vergroten van lichaamsbewustzijn, wat mensen met ASS kan helpen om beter met hun emoties en grenzen om te gaan (Spek, Kiep, Wijker & ten Barge, 2021).
• Mindfulness: Deze techniek helpt om stress te verminderen en een gevoel van rust te creëren. Mindfulness kan ook bijdragen aan een betere focus en het omgaan met dagelijkse uitdagingen (Spek, van Ham, van Lieshout, 2010).

Sociale vaardigheidstraining (SOVA)

Sociale vaardigheden zijn vaak een uitdaging voor mensen met ASS. SOVA-trainingen zijn gericht op het verbeteren van bijvoorbeeld oogcontact, het gebruik van non-verbale signalen en het geven van complimenten. Deze trainingen vergroten niet alleen de sociale vaardigheden, maar ook het zelfvertrouwen van de deelnemer (Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, 2024).

Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

Niet alle uitdagingen van ASS zijn volledig oplosbaar, zoals rigiditeit en moeite met generaliseren. Voor deze beperkingen kan ACT een waardevolle interventie zijn. Deze therapievorm richt zich op het vergroten van zelfacceptatie en het leren omgaan met negatieve gedachten en gevoelens. ACT helpt mensen met ASS om meer flexibiliteit te ontwikkelen en beter om te gaan met situaties waarin verandering moeilijk is (Spek, Kiep, Wijker & ten Barge, 2021).

Maatwerk is de sleutel

Omdat ASS zich bij ieder individu anders uit, is een persoonsgerichte aanpak essentieel. Een interventie die bij de ene persoon werkt, hoeft bij de andere persoon niet hetzelfde effect te hebben. Door de omgeving en ondersteuning nauwkeurig af te stemmen op de specifieke behoeften, kan een groter verschil worden gemaakt in het dagelijks functioneren en welzijn van mensen met ASS.

Zorgstructuur binnen Drenthe College

Eerste lijn zorg: De rol van de Loopbaanbegeleider (LOB-er)

De LOB-er biedt basisbegeleiding aan studenten en is het eerste aanspreekpunt voor hun studieloopbaan. De taken van de LOB-er omvatten:

• Studieloopbaanbegeleiding: Het ondersteunen van studenten bij hun studie en persoonlijke ontwikkeling via individuele gesprekken en lessen in Loopbaanoriëntatie en -begeleiding (LOB).
• Monitoren van verzuim en motivatie: Bij opvallend gedrag gaat de LOB-er met de student in gesprek om oorzaken te achterhalen en passende oplossingen te vinden.
• Schakelen van hulp: Indien de situatie complex is, wordt de Team Adviseur Studentbegeleiding (TAS) ingeschakeld voor aanvullende ondersteuning.

Eerste lijn zorg: Team Adviseur Studentbegeleiding (TAS)

De TAS biedt extra begeleiding wanneer de LOB-er er samen met de student niet uitkomt. Dit kan bestaan uit:

• Loopbaanbegeleiding en motivatieproblemen: Het achterhalen van oorzaken en bieden van oplossingen, zoals het opstellen van een ondersteuningsplan bij leerproblemen.
• Teamhandelingsplan: Samen met het docententeam worden specifieke aandachtspunten vastgelegd voor optimale ondersteuning van de student.

Een student kan naar de tweedelijnszorg worden doorverwezen in de volgende situaties:

1. Wanneer externe hulpverlening al betrokken is.
2. Wanneer problemen spelen op twee of meer leefgebieden*.
3. Wanneer de TAS’er zich onvoldoende bekwaam voelt om de casus zelfstandig op te lossen.

Tweede lijn zorg: Interne specialisten

Zoals hierboven beschreven zijn er drie punten wanneer er kan worden gekozen voor een doorverwijzing naar de tweede lijn zorg. Onder de tweede lijn valt interne begeleiding volgens het passend onderwijs (ITB) en interne specialistische begeleiding. Deze twee zorgvormen van de tweede lijn kunnen helpen bij de ondersteuning van onderwijs gerelateerde zorgvragen. Het doorverwijzen naar de tweede en/of derde lijn zorg wordt niet gedaan door de LOB-er, maar door de TAS-er. Om deze reden ga ik verder niet te diep in op de werkwijze van de organisaties. Er kunnen ook problemen zijn waarvoor de tweede lijn zorg niet toereikend is. Wanneer dit het geval is, wordt een student doorverwezen naar de derde lijn zorg.

Derde lijn zorg: Externe specialisten

Bij ernstige, structurele problemen of niet onderwijs-gerelateerde zorgvragen wordt de student doorverwezen naar de derde lijn zorg. Deze externe specialisten bieden intensieve ondersteuning, specifiek afgestemd op de zorgvraag. Voor studenten met ASS werkt het Drenthe College bijvoorbeeld samen met PUUR, een organisatie die gespecialiseerd is in de begeleiding van mensen met ASS.

Werkwijze TAS